Do Studentów Uniwersytetu  Trzeciego Wieku w Rawiczu – zamiast spotkania w rzeczywistości.

opracowała: Barbara Szober

Szanowni Państwo!

Podobnie zaczynał się mój poprzedni list do Was – gdy rozstawaliśmy się przed wakacjami. Niestety sytuacja zdrowotna nie uległa zmianie na tyle, byśmy mogli spotkać się, jak to powinno być, w sali szkolnej. Październik pokazał nam swoje kolory w pełnej krasie, jak każdej jesieni. Sądzę, że każdy spośród nas – jestem tego pewna – tęskni do spotkania na zajęciach.

            Nadal żyjemy w specyficznych warunkach izolacji. W naszym życiu codziennym bardzo dynamicznie zmieniają się zasady, przepisy prawa, które nas ograniczają, czy może w zupełnie nowy sposób modelują nasze życie. Nadal bardzo ograniczamy kontakty z innymi ludźmi, do większości instytucji nie można wejść zwyczajnie z ulicy, tak po prostu. Równocześnie wiele dzieje się w przestrzeni publicznej. Cała ta sytuacja jest źródłem niepokoju, wzmożonego napięcia emocjonalnego. Reakcję taką należy uznać za najzupełniej prawidłową, co nie znaczy, że jest to miłe, czy przyjemne… Jest to wręcz trudne.

            Mamy tu zatem sytuację, gdy trzeba poradzić sobie ze stresem. W minionym roku akademickim mieliśmy okazję porozmawiać sobie na ten temat, na temat stresu i jak sobie z nim radzić. Były jednak uwagi, żeby do tego tematu wrócić. Może to dobra okazja…

            Zdefiniujmy czym jest stres:

Stres jest reakcją organizmu na to, czego doświadczamy. Najczęściej mamy na myśli zdarzenia o charakterze nieprzyjemnym. Wpływ stresu może być mobilizujący lub deprymujący. Szczególnie fatalne skutki dla zdrowia i funkcjonowania organizmu człowieka ma stres przedłużający się bądź wyjątkowo silny - o wektorze negatywnym (demobilizujący).  

Stres może mieć także charakter pozytywny i mobilizujący – jak na przykład wówczas, gdy musimy wziąć udział w jakimś trudnym przedsięwzięciu. Rozpoczęcie wyczekiwanej podróży, wspaniałych wakacji wiąże się ze znacznym stresem.

Należy podkreślić, że przedłużający się stres lub stale występujące bodźce stresowe (tak zwane stresory) wyczerpują siły organizmu i wówczas stres zmienia się w stan negatywny, szkodzący zdrowiu – tak psychicznemu, jak i fizycznemu danej osoby. W psychologii znany jest również termin dysters – czyli stres o takim natężeniu, że stanowi on bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia (stres nadmierny).

            W reakcji organizmu na stres w pierwszej fazie stwierdzamy zmobilizowanie sił organizmu i zwiększenie wydolności funkcji poznawczych (trzeba "ogarnąć sytuację"). Umiarkowany stres działa zatem pozytywnie i mobilizująco, pobudza i motywuje do działania, pomaga rozwiązać trudne zadanie lub znaleźć wyjście z jakiejś sytuacji.

W drugiej fazie, kiedy poziom stresu nadal wzrasta, a metody rozwiązania sytuacji trudnej nie działają lub są niewystarczające, pojawia się krytyczna reakcja na stres. Zaczyna on działać na człowieka demotywująco i wówczas dezorganizuje on jego myślenie i działanie. Pojawia się gniew, a także lęk i frustracja.

W trzeciej fazie reakcji na stres pojawia się chęć obrony, na przykład ucieczki przed stresującą sytuacją lub inna forma wycofania się. Możemy mieć do czynienia z wycofaniem się w świat własnej fantazji, a nawet z ograniczeniem lub całkowitym odcięciem kontaktów towarzyskich, izolowaniem się od świata.

Należy zauważyć, że trwający długo stres wpływa także na funkcjonowanie ciała, a to może objawiać się spadkiem odporności (częste infekcje, przeziębienia, grypa), kołataniem serca, kłopotami z oddychaniem, uciskiem w klatce piersiowej, bezsennością i częstym wybudzaniem się w nocy, omdleniami bez wyraźnej przyczyny, częstymi bólami migrenowymi i ciśnieniowymi głowy, bólami kręgosłupa (szczególnie w odcinku lędźwiowym; tak zwane bóle w krzyżu), niestrawnością,  biegunkami, zaparciami, problemami skórnymi i alergiami, astmą, drżeniem i lepkością rąk (spowodowaną przez nadmierne pocenie się – kolejny somatyczny objaw stresu), zaburzeniami miesiączkowania oraz przyrostem bądź spadkiem wagi.

Pod wpływem stresu wzrasta ciśnienie krwi oraz poziom glukozy. Wzrasta poziom adrenaliny, produkowanej przez nadnercza. Hamowane są procesy trawienia – jest to oznaka, że organizm przygotowuje się w ten sposób do stawienia czoła trudnej sytuacji, która być może będzie wymagała ucieczki.

Powiedzmy sobie jeszcze jakie mamy główne rodzaje stresu:

Fizyczne, na przykład:

• Czynniki klimatyczne (wilgotność, temperatura, ciśnienie atmosferyczne),
• Hałas, wibracja, oświetlenie, promieniowanie, przyspieszenie i nieważkość,
• Zagrożenia życia i zdrowia,
• Zanieczyszczenie środowiska,
• Inne.

Psychologiczne, na przykład:

• Silne emocje (lęk, strach, zakochanie się, zazdrość itd.),
• Sytuacje konfliktowe,
• Nieoczekiwane wydarzenia i nieokreślone sytuacje,
• Presja czasu,
• Zagrożenia (odpowiedzialność za życie innych, kompromitacja przed kolegami, śmierć lub choroba w rodzinie itp.),
• Przeciążenie (np. obowiązkami),
• Deprywacja (czyli brak czegoś co powinno być) i nadstymulacja (nadmierne obciążenie jakąś stymulacją).

Biologiczne, na przykład:

• Zmiany w obszarze rytmu okołodobowego,
• Zmiana strefy czasu,
• Wpływ bakterii i wirusów.

Socjologiczne, na przykład:

• Przynależność do grup społecznych, normy grupowe, struktura grupy,
• Organizacje (sukcesy, porażki, struktura i higiena w pracy, stosunki w pracy, komunikacja),
• Zmiany technologiczne,
• Koszty utrzymania, finanse, podatki,
• Bezrobocie.

REAKCJE NA DZIAŁANIE STRESORÓW:

• płytsze, szybsze oddychanie,
• wyższy poziom adrenaliny,
• przyspieszone bicie serca,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• obniżony dopływ krwi do dłoni i stóp,
• wzrost metabolizmu,
• większa krzepliwość krwi,
• mniejszy dopływ krwi do żołądka,
• większy przepływ krwi do mięśni,
• naprężenie mięśni,
• wyostrzenie wszystkich zmysłów,
• osłabienie funkcjonowania jelit i żołądka,
• mniejsza wydajność systemu immunologicznego.

Zatem: odpowiedniego reagowania na trudną sytuację można się nauczyć, a chyba nawet trzeba to zrobić. Wypracowanie sposobów reagowania pomaga w zmniejszeniu negatywnego wpływu stresu.

Do pierwszych reakcji na stres należą dysharmonie, zaburzenia w sferze pracy układu oddechowego. Tu człowiek wiele może zrobić. W różnych publikacjach można znaleźć wiele odpowiednych ćwiczeń. Można ćwiczyć oddychanie przeponowe.

Pozwolę sobie dać Państwu radę, którą kiedyś ktoś dał mnie, ponieważ uważam, że jest to mądra rada. Kto zechce – skorzysta. Rób wszystko na 70 – 80%. Nie więcej. Takie działanie zostawia pole do doskonalenia i nie przemęcza!  

Pozwolę sobie zamieścić tu prostą instrukcję, ale podkreślam, żeby wszystko robić delikatnie, z wyczuciem, a w razie wątpliwości – poradzić się lekarza lub rehabilitanta.

Leżąc na dywanie lub nie za bardzo miękkim kocu - zacznij wdychać powietrze nosem i wydychać ustami. Możesz poczuć, że ręka położona na brzuchu unosi się i opada (można położyć niezbyt ciężką książkę) przeciwieństwie do ręki na piersiach, która nie porusza się w znaczący sposób.

            Bardzo Państwa zachęcam do korzystania z relaksacji, choćby metodą Jacobsona.

Co jeszcze może być przydatne:

1. Rozpoznanie źródła stresu – co tak naprawdę działa na mnie? co działa najmocniej?
2. Zrób plan działania, co dobrze jest spisać i wykonaj go!
3. Trzymaj się przemyślanej rutyny.
4. Zadbaj o własną autonomię, przestrzeń komfortu, osobiste przyjemności.
5. Pozwól sobie pomóc – inni nie są gorsi od nas, też lubią pomagać.
6. Ułatwiając pomoc innym – doprecyzuj czego Ci potrzeba, by dobry człowiek nie musiał się domyślać.
7. Pamiętaj! Sile, nowoczesności i porywczości młodych konieczne są doświadczenie i mądrość życiowa starszych. To jest nasze zadanie i nikt nas z niego nie zwolni, bo tylko my wiemy, że wszystko już było, a jeszcze pamiętamy jak było.     

PAMIĘTAJMY:

Jesteśmy ludźmi, więc czujemy. Jeśli czujemy, to możemy cierpieć, ale jeżeli zdarza się, że stwierdzimy u siebie lub u innych

• Smutek, płaczliwość
• Utrata zainteresowań (nic mnie nie cieszy)
• Zmniejszenie aktywności, apatia
• Zmęczenie, brak energii
• Zmiana apetytu (zmniejszenie lub zwiększenie)
• Zaburzenia snu (problemy z zasypianiem, budzenie się nad ranem, nadmierna senność)
• Niepokój, lęk, lub podniecenie
• Trudności z koncentracją i zapamiętywaniem
• Poczucie bezużyteczności, bezsensu, poczucie winy, niska samoocena
• Napięcie wewnętrzne
• Myśli samobójcze
• Dolegliwości bólowe (głowy, brzucha, w klatce piersiowej, nerwobóle)

To może trzeba skorzystać z pomocy specjalisty. Od tego są. Poniżej kilka telefonów, które mogą być przydatne:

- Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji – telefon: 22 594 91 00 (czynny w każdą środę od 17.00 do 19.00) koszt połączenia wg. taryfy operatora

- Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym – telefon: 116 123 (czynne poniedziałek – piątek od 14.00 do 22.00) połączenie bezpłatne

- Bezpłatna linia wsparcia dla osób po stracie bliskich – telefon: 0 800 108 108 (poniedziałek – piątek od 14.00 do 20.00).

- Biuro Rzecznika Praw Pacjenta. Bezpłatna infolinia – telefon: 800 190 590 (poniedziałek – piątek od 8.00 do 20.00).

Nowoczesność stwarza nam możliwości. Jeśli potrzebujemy – korzystajmy.

Życzmy sobie zdrowia.