WITAMY WIOSNĘ NA TURYSTYCZNYM SZLAKU

opracowała: mgr Marta Hamielec

Wraz z pierwszymi słonecznymi dniami tegorocznego przedwiośnia wracamy na trasy krótszych lub dłuższych krajoznawczych spacerów oraz wycieczek po ziemi rawickiej. Aktualna propozycja łączy możliwości aktywnego wypoczynku na łonie przyrody ze zwiedzaniem ciekawych zabytków i miejsc pamięci. Na trasę można wyruszyć pieszo, rowerami lub przejechać fragmenty szlaku autem – wybór formy „spaceru” musi być uzależniony od naszej kondycji i dobrego samopoczucia, a także wspólnego bezpieczeństwa.

Luty był miesiącem pamięci o powstańcach wielkopolskich, w szczególności walczących w pierwszych miesiącach 1919 roku o wyzwolenie ziemi rawickiej. Ich śladami wyruszamy na trasę turystyczno-historyczną PTTK – 45-kilometrowy Szlak Walk Powstańców Wielkopolskich o Rawicz. Wędrówkę szlakiem można podzielić na kilka krótszych wycieczek, np. pieszy spacer do Sarnowy, przejażdżkę rowerową do Miejskiej Górki, Dębna i Zielonej Wsi albo Łaszczyna i Konarzewa. Trasa jest w całości przejezdna samochodem, ale należy mieć na uwadze fakt, że komfort jazdy na wielu odcinkach obniży nawierzchnia dróg leśnych i polnych. W orientacji w terenie pomocne są specjalne tablice informacyjne z mapami i czerwone oznaczenia PTTK.

Najważniejsze przystanki na szlaku to:

Szymanowo – tu umownie rozpoczyna się Szlak Walk Powstańców Wielkopolskich o Rawicz, w centralnym punkcie wsi, w sąsiedztwie dawnej szkoły i remizy strażackiej. Na budynku świetlicy zobaczymy pamiątkową tablicę dedykowaną pochodzącemu z tej miejscowości wybitnemu polskiemu sportowcowi Florianowi Kapale. Warto zwrócić uwagę również na zrekonstruowaną kilka lat temu historyczną studnię z pompą. Za kapliczką z figurą Matki Bożej oraz stawem szlak skręca w prawo, w kierunku Dębna Polskiego. W pobliżu Szymanowa w trakcie tzw. pierwszej bitwy o Rawicz, 4 lutego 1919 roku zginął dowódca i organizator lokalnych oddziałów powstańczych, Stanisław Kamiński.

Dębno Polskie – docieramy tu z Szymanowa, drogą śródpolną, którą poprowadzony jest także fragment Rawickiego Szlaku Rowerowego (oznakowanie żółto-zielone). W krajobrazie tej części wsi, przez którą został poprowadzony szlak, wyróżniają się dwa ciekawe elementy – kilkumetrowa rzeźba św. Floriana, patrona strażaków, wykonana z drewna lipowego przez artystę Macieja Piotrowskiego, ustawiona w 2011 roku na miejscu dawnej remizy, a także pozostałości cmentarza ewangelickiego z licznymi zachowanymi nagrobkami. Warto pamiętać, że Dębno jest miejscowością starszą od Rawicza o minimum sto lat.

Hazy: Zielona Wieś i Stwolno – na tym odcinku szlaku odwiedzamy mikroregion etnograficzny w dolinie Orli i Dąbroczni, zasiedlony kilkaset lat temu przez migrantów ze Śląska – Leśniaków (Hazaków), którzy stworzyli specyficzny, unikatowy folklor. Charakterystycznym elementem krajobrazu miejscowości hazackich są przydrożne krzyże i kapliczki pasyjne. Najstarsze z zachowanych zabytków sztuki ludowej pochodzą z połowy XIX wieku, można je zobaczyć właśnie w Zielonej Wsi. Tutaj zatrzymujemy się przy kościele parafialnym pw. św. Floriana. Na fasadzie świątyni ciągle można zobaczyć ślady po uderzeniach pocisków artyleryjskich z okresu walk powstańczych. Na miejscowym cmentarzu znajdują się mogiły kilkunastu polskich żołnierzy oraz dedykowany im współczesny pomnik w formie krzyża powstańczego. Wydarzenia z okresu powstania, w szczególności bohaterską obronę Hazów podczas walk 10 lutego 1919 r. upamiętnia także figura Chrystusa dźwigającego krzyż – to jeden z pierwszych pomników dedykowanych powstańcom z ziemi rawickiej.

Słupia Kapitulna – ta miejscowość również była scenerią walk powstańców wielkopolskich w styczniu i lutym 1919 roku. Ze szlaku od strony Stwolna widzimy panoramę wsi z górującą wieżą kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Na terenie przykościelnym, pełniącym niegdyś funkcje cmentarza, zostali pochowani powstańcy oraz ks. proboszcz Juliusz Śledziński, który był jedną z cywilnych ofiar walk stoczonych w styczniu 1919 roku. Poruszając się zgodnie ze znakami szlaku czerwonego docieramy do punktu pomiędzy Słupią i Podborowem, w którym duchowny został zamordowany. Miejsce jest oznakowane specjalnym betonowym obeliskiem.

Golejewo i Golejewko – jednym z najbardziej malowniczych fragmentów szlaku czerwonego jest łącząca te dwie miejscowości Aleja Zasłużonych Koni. Na łąkach przy szlaku na co dzień pasą się obecni „lokatorzy” golejewskiej stadniny. Samo Golejewko ze względu na swoją historię (jest jedną z najstarszych miejscowości na ziemi rawickiej) oraz ciekawe zabytki zasługuje na dłuższy postój lub może stanowić cel osobnej wycieczki samochodowej. Tutaj warto obejrzeć stadninę koni wyścigowych (założoną w 1921 roku) z kolekcją zabytkowych powozów, XIX-wieczny pałac należący w przedwojennych latach świetności do arystokratycznego rodu Czarneckich (obecnie nie ma możliwości zwiedzania wnętrza pałacu), wieżę bramną, kościół pw. Wszystkich Świętych z cenną polichromią autorstwa Antoniego Procajłowicza. Na mapie frontu powstania wielkopolskiego Golejewko było jednym z najważniejszych punktów jako siedziba prezesa Powiatowej Rady Ludowej – księdza Zdzisława Zakrzewskiego, w latach 1900-1924 proboszcza miejscowej parafii. Grób duchownego znajduje się na przykościelnym cmentarzu, w pobliżu pomnika ofiar I wojny światowej i powstania wielkopolskiego.

Miejska Górka – do „stolicy” powstania wielkopolskiego na ziemi rawickiej możemy dojechać rowerem lub samochodem – zgodnie ze znakami szlaku czerwonego z Golejewka przez Chojno i Niemarzyn. Inna możliwość to wyprawa z Rawicza ścieżką rowerową. To pierwsze miasto w powiecie rawickim przejęte przez Polaków w styczniu 1919 roku, jeszcze zanim wybuchły walki powstańcze. W Miejskiej Górce formowały się oddziały powstańcze, działała Straż Ludowa pod dowództwem Ignacego Buszy, tu funkcjonował szpital polowy. Na miejscowym cmentarzu, przy którym przebiega szlak, znajduje się zbiorowa mogiła 18 powstańców (odrestaurowana w 2013 roku), ponadto grób Wincentego Brzeskwiniewicza (1877-1930) – jednego z lokalnych liderów powstania wielkopolskiego, przewodniczącego Rady Robotniczo-Żołnierskiej, delegata na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej. Z cmentarza kierujemy kroki do kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja, w obecnej formie architektonicznej odbudowanego w drugiej połowie XVIII wieku.

Karolinki – mijając zabudowania cukrowni na przedmieściach Miejskiej Górki docieramy do kolejnego zabytkowego obiektu sakralnego – kościoła i klasztoru franciszkanów reformatów „na Goruszkach” (nazwa zwyczajowa części Karolinek). Braci zakonnych sprowadził na te tereny Adam Olbracht Przyjemski, założyciel Rawicza. W latach 1739-1742 wybudowano obecny murowany kompleks klasztorny z barokową świątynią pw. Świętego Krzyża. W okresie okupacji hitlerowskiej w zamkniętym klasztorze od lutego 1940 do kwietnia 1941 roku przebywało kilkunastu internowanych księży katolickich. Następnie, od października 1941 roku mieściła się filia rawickiego więzienia. W obrębie murów klasztornych zachował się cmentarz zakonny. W latach okupacji na jego terenie grzebano ciała zmarłych więźniów. Szczątki 453 skazanych zostały złożone w zbiorowej mogile obok grobowca zakonników i pomnika dedykowanego Euzebiuszowi Huchrackiemu – przełożonemu zgromadzenia, zamordowanemu w Dachau.

Sarnowa i Sarnówka – w kierunku Sarnowy z Karolinek szlak czerwony prowadzi drogami polnymi wzdłuż nasypu torów „historycznej” linii kolejowej Rawicz – Kobylin (popularnej „kobylinki”). W tej przestrzeni poruszamy się na linii walk toczonych przez powstańców wielkopolskich z Niemcami w styczniu i lutym 1919 roku. Sarnowa, podobnie jak Rawicz, Bojanowo i Leszno, pozostawała w rękach niemieckich do 17 stycznia 1920 roku. Wówczas jeszcze posiadała prawa miejskie i była najstarszym miasteczkiem na ziemi rawickiej, znanym już od średniowiecza ośrodkiem handlu i rzemiosła. W Sarnowie warto obejrzeć: barokowy kościół pw. św. Andrzeja Apostoła, wybudowany w 1718 roku, park z klasycystycznym pałacem (obecnie posesja prywatna bez możliwości wstępu) i pozostałością średniowiecznego grodu, a także XIX-wieczny ratusz. Poza szlakiem czerwonym znajdują się inne cenne zabytki, m.in. wiatrak „koźlak” przy ulicy Wiatracznej, lapidarium XVIII-wiecznej rzeźby nagrobnej usytuowane w części dawnego cmentarza ewangelickiego, obiekty związane z historią kolejnictwa oraz oryginalna zabudowa ulicy Stodołowej.

Z Sarnowy możemy wrócić do Rawicza bezpośrednio ścieżką rowerową lub nieco dalej przez Szymanowo, a także kontynuować wycieczkę Szlakiem Walk Powstańców Wielkopolskich o Rawicz na północnym, końcowym odcinku tej trasy.

Łaszczyn – do tej miejscowości szlak czerwony prowadzi przez Sarnówkę. Możemy również wybrać krótszy wariant trasy (poza szlakiem) z Rawicza przez Sierakowo jako opcję wycieczki rowerowej lub pieszej. Łaszczyn był dawną siedzibą rodową Sczanieckich. W okresie powstania wielkopolskiego wieś została kilkakrotnie ostrzelana i ograbiona przez Niemców, w odwecie za zaangażowanie polskich właścicieli majątku – Władysława i Jadwigi Sczanieckich – na rzecz ruchu niepodległościowego. W 1920 roku dworek Sczanieckich został rozbudowany według projektu poznańskiego architekta Stanisława Mieczkowskiego. Obecnie jest siedzibą państwowej Placówki Opiekuńczo-Wychowawczej. Znajduje się w głębi 7-hektarowego parku, po lewej stronie drogi z Sarnówki. Podczas pobytu w Łaszczynie zwiedzamy także kościół pw. św. Marcina, sąsiadującą z nim kaplicę grobową Sczanieckich i cmentarz z mogiłą Stefana Bobrowskiego – jednego z przywódców powstania styczniowego, naczelnika Warszawy, który zginął 12 kwietnia 1863 roku w pobliskim lesie, w wyniku sprowokowanego pojedynku.

Konarzewo - z Łaszczyna przemieszczamy się zgodnie ze znakami szlaku czerwonego do miejscowości znanej przede wszystkim jako udokumentowane miejsce pobytu Adama Mickiewicza. Podczas podróży po Wielkopolsce na przełomie 1831 i 1832 roku poeta co najmniej dwukrotnie odwiedził konarzewski dworek należący wówczas do Ksawerego Bojanowskiego. Do dzisiaj zachowała się klasycystyczna oficyna dworska, w której prawdopodobnie nocował. Z wyremontowanym w 2020 roku budynkiem sąsiaduje piętrowy dwór, rozbudowany w drugiej połowie XIX wieku o neogotyckie skrzydło z ostrołukowymi oknami i ozdobnym portalem.

Dąbrówka i Izbice – to już ostatnie przystanki na Szlaku Walk Powstańców Wielkopolskich o Rawicz, który umownie kończy się w Izbicach przy przystanku autobusowym. W samej Dąbrówce mijamy pałac należący przed II wojną światową do niemieckiej rodziny Naumann, obecnie po wielu latach zapomnienia pięknie odrestaurowany przez prywatnych właścicieli oraz charakterystyczny kilkusetletni dąb – pomnik przyrody.

GALERIA ZDJĘĆ