Sekcja historii i tradycji regionu

MAJÓWKA WŚRÓD DĘBÓW I PAPROCI

- spacer żółtym szlakiem przez „dolinę świętojańską”

opracowała: mgr Marta Hamielec

Kolejny raz zachęcamy Seniorów do aktywności na świeżym powietrzu oraz korzystania z różnych form rekreacji ruchowej połączonej z poznawaniem ciekawych miejsc i lokalnej historii. Tym razem proponujemy spacer lub wycieczkę rowerową żółtym szlakiem PTTK z Rawicza w okolice Żylic. To kilkukilometrowa wędrówka (albo przejażdżka) przez rawickie przedmieścia i malowniczą o tej porze roku „dolinę świętojańską” z jedynym na ziemi rawickiej rezerwatem przyrody. Osoby cieszące się bardzo dobrą kondycją zachęcamy do odbycia dłuższej wyprawy – do tajemniczego miejsca pojedynku przywódcy powstania styczniowego, Stefana Bobrowskiego, a nawet do Dąbrówki, gdzie kończy się znakowany żółty szlak. Podczas takiej „majówki” aktywnie wypoczywamy, obcujemy z leśną przyrodą, zdobywamy wiedzę o ekologii i poznajemy historyczne ciekawostki!

Punktem, w którym warto rozpocząć wycieczkę, jest węzeł szlaków turystycznych PTTK przy dworcu kolejowym w Rawiczu. W tym samym miejscu ma swój umowny początek miejski zielony szlak PTTK, prowadzący w kierunku centrum i do najważniejszych zabytków. Wybieramy jednak trasę w przeciwnym kierunku, oznakowaną w terenie znakami żółtymi (biało-żółto-białe pasy lub strzałki). Zgodnie z oznakowaniem z Rawicza przemieszczamy się w kierunku wiaduktu północnej obwodnicy (DK36), pod nim skręcamy na drogę techniczną, następnie na obszary leśne w pobliżu leśniczówki „Dębno”. Do lasu najlepiej zejść z drogi technicznej przy stylizowanym drewnianym drogowskazie dojazdu do leśniczówki.

W pobliżu tego miejsca widoczne są także pozostałości infrastruktury kolejowej, resztki nasypu i torowiska zlikwidowanej ostatecznie w latach 90. XX w. linii Legnica – Rawicz - Kobylin, którą starsi rawiczanie często wspominają i darzą sentymentem. Przez „dolinę świętojańską” przejeżdżały od 1898 roku pociągi towarowe i osobowe relacji Rawicz – Legnica. Średnia prędkość lokomotyw wynosiła wówczas ok. 30-40 km/h. Ciekawostką jest fakt, że w dwudziestoleciu międzywojennym była to linia transgraniczna – Wiewierz (Wieża, niem. Wehrse) była ostatnim przystankiem na terytorium III Rzeszy, a Rawicz pierwszą stacją po polskiej stronie. Właśnie na obszarze „doliny świętojańskiej” tory przecinały linię granicy państwowej. Po II wojnie światowej pociągi kursujące tą trasą z Wielkopolski na „ziemie odzyskane” ironicznie nazywano „szabrownikami”. Trakt kolejowy został w kilku punktach bezpowrotnie przerwany w związku z budową północnej obwodnicy Rawicza i drogi ekspresowej S5. Pozostałości są jedynie ciekawostką dla miłośników zabytków dawnego kolejnictwa. To między innymi dwa przedwojenne żelazne mosty kolejowe nad Masłówką i jednym z kanałów. Są one jednak usytuowane poza szlakami pieszymi i raczej trudno dostępne.

Odcinek szlaku żółtego PTTK prowadzący przez „dolinę świętojańską” to niewątpliwie najciekawszy pod względem przyrodniczym fragment całej trasy. Częściowo pokrywa się z leśną ścieżką przyrodniczo-dydaktyczną. Wyznaczają ją tablice edukacyjne z wiadomościami na temat ochrony przyrody, w szczególności drzewostanu, oraz występujących na tym obszarze gatunków roślin i zwierząt. Napotkane tu okazy to m.in. unikatowy jarząb szwedzki, buk, sitowie leśne, orlica, wiązówka błotna, rozmaite odmiany paproci i stanowiska bluszczu. Mijane śródleśne łąki są ostoją saren, zajączków, bocianów, płazów oraz owadów. Ciekawą planszą jest „zegar ptasiego śpiewu”, ilustrujący dobową aktywność poszczególnych gatunków tutejszych ptaków. W lesie są też miejsca postojowe z ławkami – tam warto odpocząć przed dalszą wędrówką. „Sercem” doliny jest rezerwat „Dębno” – obszar chroniony, utworzony w 1961 roku, obejmujący ok. 8 hektarów lasu mieszanego. Ścisłej ochronie podlega tutaj kilkusetletni drzewostan dębowy i sosnowy. Najstarsze dęby są pomnikami przyrody i liczą pawie 300 lat. Na obszarze rezerwatu występują także żerowiska unikatowego gatunku owada – kozioroga dębosza, jednego z największych europejskich chrząszczy. Charakterystycznym elementem tutejszego krajobrazu są też połacie paproci leśnych, osiągających nawet metr wysokości. Być może właśnie z powszechnym występowaniem tych roślin związana jest zwyczajowa nazwa obszaru: „dolina świętojańska” (nie jest to geograficzna nazwa własna). Według wierzeń ludowych tylko w czerwcową noc świętojańską paprocie zakwitały, a osoba, która znalazła kwiat, miała zapewnioną miłość i wielkie szczęście, była chroniona przed złymi mocami i chorobami. Zapewne więc wśród dawnych rawiczan nie brakowało amatorów wiosennych spacerów do lasów nad brzegami Masłówki.

Na skraju rezerwatu otwiera się malowniczy – szczególnie wiosną i jesienią – krajobraz nadrzecznych łąk otaczających brzegi Masłówki i zbiornik retencyjny z przepompownią „Izbice”. Zbiornik pełni przede wszystkim funkcje przeciwpowodziowe, melioracyjne, w latach 2007-2008 został przebudowany i powiększony. Obecnie sąsiaduje z nim droga ekspresowa S5. W związku z jej budową nieznacznie zmienił się przebieg żółtego szlaku turystycznego. Zbiornik można obejść dookoła i wrócić do Rawicza kilkoma wariantami dróg: asfaltową drogą techniczną wzdłuż trasy ekspresowej S5 w kierunku Masłowa (ta opcja jest dogodna szczególnie dla rowerzystów), drogą techniczną, a następnie leśną przez most na Masłówce, do strzelnicy sportowej i leśniczówki „Dębno”, leśnymi ścieżkami w stronę stadionu żużlowego, mijając przy jednej z nich dwa okazałe dęby – pomniki przyrody noszące imiona Stanisław i Niemen. Obecnie kompleks leśny z rezerwatem można objechać dookoła rowerami: dużą lub małą „Pętlą Rodzinną” (szlaki nie są jeszcze oznakowane w terenie, ale pojawiają się na najnowszych mapach turystycznych okolic Rawicza).

Opuszczenie rezerwatu nie musi oznaczać końca spaceru lub przejażdżki rowerowej, oczywiście jeżeli dysponujemy odpowiednimi siłami. Można kontynuować wycieczkę żółtym szlakiem PTTK do „kamienia Bobrowskiego” – upamiętniającego miejsce tragicznego pojedynku i śmierci polskiego bohatera narodowego, politycznego przywódcy powstania styczniowego, lidera stronnictwa „Czerwonych” (zwolenników reform społecznych i walki zbrojnej o niepodległość), członka polskiego Rządu Narodowego oraz naczelnika Warszawy. Jego misję na rzecz walki o odzyskanie niepodległości w 1863 roku przerwali polityczni prowokatorzy – Polacy należący do opozycyjnego stronnictwa „Białych”, zwolennicy układów politycznych z zaborcami. Pod pretekstem naruszenia konwenansów obyczajowych (niepodanie ręki na pożegnanie w miejscu publicznym) Stefan Bobrowski został wyzwany na pojedynek przez hrabiego Adama Grabowskiego, mającego złą reputację awanturnika oskarżonego o przywłaszczenie pieniędzy przeznaczonych na pomoc dla powstańców. Naczelnik Warszawy stanął w obliczu tragicznego wyboru: pomiędzy utratą osobistego honoru w razie uniknięcia udziału w pojedynku lub ogromnego ryzyka śmierci. Wybrał honorowe, aczkolwiek ryzykowne rozstrzygnięcie. Ostatecznie pojedynek odbył się 12 kwietnia 1863 roku w lesie niedaleko Łaszczyna i Żylic, wchodzącym wówczas w skład dóbr rodowych Sczanieckich. Bobrowski, będąc krótkowidzem nie miał szans zwycięstwa i zginął trafiony kulą w samo serce. Pytanie – dlaczego scenerią tragicznego zdarzenia były akurat okolice Rawicza – pozostaje do dzisiaj zagadką. Wydarzenie stało się elementem lokalnej historii, jednocześnie tematem sensacyjnych opowieści, podstawą oskarżeń o „mord polityczny” oraz wielką, skrywaną latami przez nielicznych świadków tajemnicą. Należy dodać, że Bobrowski został pochowany potajemnie, bez udziału rodziny, na cmentarzu przy kościele w Łaszczynie.

Dotarcie do „kamienia Bobrowskiego” od strony rezerwatu i zbiornika ułatwia wiadukt nad trasą S5. Do wiaduktu można dojechać także samochodem z Żylic i Izbic. Bezpieczny jest powrotny przejazd rowerem drogą techniczną wzdłuż S5 w kierunku Załęcza – to fragment dużej rowerowej „Pętli Rodzinnej”. Decydując się na kontynuację wędrówki całym szlakiem żółtym, liczącym w sumie ok. 12 km długości, kończymy majową wyprawę w Dąbrówce, w pobliżu zabytkowego XIX-wiecznego pałacu, który obecnie, dzięki nowym właścicielom, odzyskuje dawny urok.

GALERIA ZDJĘĆ